Η Ελέα, πρωτεύουσα των αρχαίων Θεσπρωτών, είναι ο πιο σημαντικός οικισμός των ύστερων κλασσικών και ελληνιστικών χρόνων. Γύρω στο 350 π.Χ. χρονολογούνται τα χάλκινα νομίσματα που άρχισαν να εκδίδουν οι Ελεαίοι ή Ελεάτες, το θεσπρωτικό φύλο που με κέντρο την Ελέα κατείχε τις εύφορες κοιλάδες του Αχέροντα και του Κωκυτού μέχρι το Νεκρομαντείο και τον όρμο της Αμμουδιάς (ο «Ελέας λιμήν» των αρχαίων συγγραφέων και γεωγράφων). Νότια της Παραμυθιάς, πάνω ακριβώς από το
χωριό Βέλλιανη (τώρα Χρυσαυγή ), στην κορυφή ενός βουνού του Κορίλα,σε ένα ανηφορικό επίπεδο 134 στρεμμάτων, βρίσκονται σήμερα τα χαλάσματα της Ελέας. Πριν απο 2.370 περίπου χρόνια το πιο σπουδαίο φύλο των Θεσπρωτών, οι Ελάτες, έχτισαν την πόλη τους, την Ελέα, η οποία καταστράφηκε, μαζί με άλλες 70, το 167 π.χ από τον Ρωμαίο στρατηγό Αιμίλιο Παύλο. Ήταν με τείχη πανύψηλα, με δρόμους, με ναούς, με δημόσια κτίρια, με αγορά και θέατρο. Εντός των τοιχών, που διατηρούνται ακόμη, βρίσκονται οι οικίες των ευγενών, το ωδείο και άλλες δημόσιες, εκπαιδευτικές υπηρεσίες. Αριστερά και δεξιά βρισκόταν ορθογώνια οικοδομικά συγκροτήματα. Στα νότια της κεντρικής αρτηρίας ευρύτερος ορθογώνιος χώρος, πλαισιωμένος από την ανασκαφείσα στοά, το θέατρο και κάποια άλλα κτίρια, χρησίμευε ως πολιτική αγορά. Από το θέατρο διατηρούνται στη θέση τους λίγα εδώλια και λείψανα τοίχων της σκηνής. Η μεγάλη διάμετρος του κοίλου ήταν 45-50 μ, το ύψος του 8-9 μ, και η χωρητικότητά του 3-4.000 θεατές.