Πως εορτάζονταν παλαιά τα Θεοφάνεια στη Θεσπρωτία!

Τα Θεοφάνεια ή Φώτα ή Επιφάνεια γιορτάζουμε την βάπτιση του  Ιησού Χριστού από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο ή Βαπτιστή. Στη Θεσπρωτία συνηθιζόταν, παραμονή της εορτής ο ιερέας να γυρίζει όλα τα σπίτια και με το Σταυρό και ένα κλωνί βασιλικό να «αγιάζει» ή να «φωτίζει» (ραντίζει) τους χώρους των σπιτιών για να φύγει μακριά κάθε κακό. Παλαιότερα, οι λαϊκές δοξασίες συνέδεαν τον φωτισμό των σπιτιών με την εξαφάνιση των
καλικάντζαρων, τους οποίους φαντάζονταν να φεύγουν περίτρομοι με την έλευση του ιερέα... Ο μεγάλος αγιασμός γίνεται ανήμερα τα Θεοφάνεια στις 6 Ιανουαρίου. Για τα Φώτα πίσευαν πως είναι ο καιρός, η γιορτή που φεύγουν οι καλικάντζαροι, γιατί φοβούνταν την αγιαστούρα του παπά. Ο τρόμος τους αρχίζει από την παραμονή των Φώτων που γίνεται ο μικρός αγιασμός. Γι αυτό και το έθιμο του λαού λέει:
Στις πέντε του Γενάρη
Φεύγουν οι καλικαντζάροι
Αλλά ο μεγάλος τους τρόμος είναι τα Φώτα.
Φεύγουν τότε λέγοντας:
Φεύγετε να φεύγουμε
κι έφτασε ο τουρλόπαπας
με την αγιαστούρα του
και με τη βρεχτούρα του.
Η εορτή των Θεοφανίων περιέκλειε και πολλές εκδηλώσεις, που αποτελούσαν διαιώνιση αρχαίων ελληνικών εθίμων.